اگر با دنیای فناوری رابطه خوبی داشته باشید یا با دستگاه‌های الکترونیکی مثل کامپیوتر سروکار دارید، حتماً تا‌به‌حال، اصطلاح سخت افزار و نرم‌ افزار زیاد به گوش‌تان خورده است. شاید شما هم درباره مفهوم و معنی این دو کلمه کنجکاو شده باشید. اگر این‌طور است، قصد داریم شما را با مفهوم و تفاوت سخت‌افزار و نرم‌افزار آشنا کنیم. برای آشنایی با تفاوت سخت‌ افزار کامپیوتر با نرم افزار و کاربرد هریک این مقاله را از دست ندهید.

مقدمه

این روزها کم‌تر کسی پیدا می‌شود که اهل استفاده از گوشی و کامپیوتر و لپ‌تاپ باشد و کلمات سخت‌ افزار و نرم‌ افزار را نشنیده باشد. اگرچه این دو کلمه در ظاهر از نظر لغوی بر یک وزن بوده ولی ماهیت بسیار متفاوتی دارند. اما برای اینکه بدانید یک سیستم پردازشی که می‌تواند از یک هدفون کوچک در گوش شما گرفته تا یک گوشی و کامپیوتر باشد چطور کار می‌کند باید به صورت دقیق، مفاهیم، کاربردها و تفاوت و شباهت‌های سخت‌افزار و نرم‌افزار را بدانید. پس از آشنایی با مفهوم آن‌ها، به‌راحتی می‌توان ماهیت و کاربردشان را تشخیص داده و فرق نرم‌ افزار کامپیوتر با سخت افزار را دریافت.

سخت افزار (Hardware) و نرم افزار (Software) دو اصطلاح تخصصی در دنیای فناوری و دستگاه‌های الکترونیکی هستند که در حوزه کامپیوتر و گوشی‌های هوشمند استفاده زیادی دارند. بااین‌وجود، بسیاری از کاربران مفهوم درست این کلمات را نمی‌دانند و امکان تشخیص تفاوت سخت‌افزار و نرم‌افزار برای‌شان وجود ندارد. به‌همین‌دلیل، قصد داریم در مقاله حاضر به‌بررسی این دو اصطلاح پرداخته و ضمن آشنایی مختصر با هریک، تفاوت سخت‌ افزار کامپیوتر با نرم‌ افزار را توضیح دهیم. با ما همراه باشید.

سخت‌افزار چیست؟

پیش از بررسی تفاوت سخت‌ افزار و نرم‌ افزار بهتر است کمی با مفهوم و اجزای هریک آشنا شویم.

به‌طور خلاصه، به تمامی قطعات فیزیکی و قابل لمس یک کامپیوتر سخت افزار گفته می‌شود. سخت افزار رایانه  که به آن قطعات کامپیوتر نیز اطلاق می‌شود، وظیفه فراهم‌کردن زمینه لازم برای عملیات‌های کامپیوتری و ترکیب بخش‌های فیزیکی را برعهده دارد. به‌بیان‌ساده‌تر، سخت افزار در کامپیوتر مثل اعضای مختلف بدن است که هر کدام وظیفه‌ای را برای ادامه حیات انسان برعهده دارند.

 

 

به‌طورکلی، اجزای سخت‌افزاری کامپیوتر را می‌توان به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد.

سخت افزار داخلی

سخت‌ افزارها یا اجزای داخلی کامپیوتر وظیفه انجام عملیات‌های پردازشی، ذخیره اطلاعات و پردازش‌های گرافیکی را برعهده دارند. سخت‌افزار داخلی شامل تمام قطعات فیزیکی یک سیستم کامپیوتری است که داخل کیس قرار گرفته و وظایف مختلفی را برای عملکرد کامپیوتر بر عهده دارند. مادربورد، پردازشگر، حافظه SSD یا دیسک سخت HDD، حافظه موقت رم و کارت گرافیک از جمله این قطعات هستند. اجزای اصلی سخت‌افزار داخلی شامل موارد زیر است:

• پردازنده (CPU): مغز کامپیوتر که وظیفه پردازش دستورات و اجرای برنامه‌ها را بر عهده دارد.
• حافظه موقت (RAM): حافظه موقتی که داده‌ها و دستورات را برای دسترسی سریع پردازنده ذخیره می‌کند.
• مادربرد: برد اصلی که تمام قطعات داخلی به آن متصل شده و ارتباط بین آن‌ها را فراهم می‌کند.
• کارت گرافیک (GPU): مسئول پردازش تصاویر و فیلم‌ها است.
• حافظه ذخیره‌سازی (HDD/SSD): برای ذخیره‌سازی داده‌ها و سیستم عامل به کار می‌رود.
• منبع تغذیه (PSU): برق لازم برای تمامی قطعات را تامین می‌کند.
• سیستم خنک‌کننده: برای دفع حرارت تولید شده توسط قطعات مختلف مانند CPU و GPU استفاده می‌شود.

 

 

سخت‌افزار خارجی

سخت افزار خارجی به تمامی قطعاتی گفته می‌شود که امکان تعامل بیشتر با کامپیوتر را برای شما فراهم کرده و امکانات دیگری را به آن اضافه می‌کنند. معمولاً به این قطعات وسایل جانبی رایانه نیز گفته می‌شود. برای مثال، مانیتور یک سخت افزار خارجی است که امکان نمایش تصاویر تولیدشده را روی صفحه فراهم می‌کند.

سخت‌افزارهای خارجی به دو دسته ورودی و خروجی تقسیم می‌شوند.

ورودی

سخت‌افزارهای ورودی کامپیوتر دستگاه‌هایی هستند که به کاربران اجازه می‌دهند داده‌ها و دستورات را به سیستم کامپیوتری وارد کنند. اجزای اصلی سخت‌افزارهای ورودی شامل موارد زیر می‌شوند:

• صفحه‌کلید (کیبورد): برای وارد کردن متن و دستورات به کامپیوتر استفاده می‌شود.
• ماوس: برای انتخاب و کلیک‌کردن روی آیتم‌ها و کنترل نشانگر روی صفحه نمایش استفاده می‌شود.
• وب‌کم: برای ضبط تصاویر و ویدئوها و استفاده در مکالمات ویدئویی به کار می‌رود.
• میکروفون: برای ضبط صدا و استفاده در مکالمات صوتی و ویدئویی به کار می‌رود.
• کنترلر بازی: دستگاهی که برای کنترل بازی‌های ویدئویی استفاده می‌شوند.

خروجی

سخت‌افزارهای خروجی کامپیوتر دستگاه‌هایی هستند که داده‌های پردازش‌شده توسط کامپیوتر را به شکلی قابل فهم برای کاربر یا دستگاه‌های دیگر تبدیل می‌کنند. این سخت‌افزارها شامل موارد زیر می‌شوند:

• مانیتور (نمایشگر): برای نمایش تصاویر، ویدئوها، متون و رابط کاربری سیستم به کار می‌رود.
• چاپگر (پرینتر): برای چاپ اسناد و تصاویر بر روی کاغذ یا مواد دیگر استفاده می‌شود.
• بلندگو (اسپیکر): برای پخش صداها، موسیقی و دیگر خروجی‌های صوتی از کامپیوتر استفاده می‌شوند.

 

 

هم سخت افزارهای داخلی و هم خارجی نقش مهمی در عملکرد رایانه ایفا می‌کنند. بااین‌حال، بدون وجود نرم‌افزار کامپیوتر صرفاً مجموعه‌ای از مواد پلاستیکی و فلزی بی‌روح است که نمی‌تواند کاری انجام دهد. بنابراین، قبل از صحبت درباره تفاوت سخت‌ افزار کامپیوتر یا نرم افزار، بهتر است ببینیم که نرم‌افزار چیست و در یک سیستم چه وظیفه‌ای دارد.

نرم ‌افزار چیست؟

نرم‌ افزار مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و کدها است که به سخت‌افزار می‌گوید چه کاری انجام دهد و چگونه آن را انجام دهد. در بخش قبلی گفتیم که سخت‌افزار مثل اعضای بدن انسان است. درمقابل، فرق نرم‌ افزار کامپیوتر با سخت افزار این است که نرم افزار نقش روح و روان و فکر را در کامیپوتر بازی می‌کند. اگر نرم افزار در سیستم وجود نداشته باشد، کامپیوتر مثل یک جسد بی‌تحرک خواهد بود.

 

 

نرم‌افزارهای کامپیوتری که در اصطلاح عامیانه به آن برنامه یا program نیز گفته می‌شود، دارای چهار سطح مختلف هستند. هر سطح نرم‌افزاری در یک کامپیوتر امکان اجرای برنامه‌ های نرم‌افزاری سطح بعد را فراهم می‌کند.

سطح اول: سفت افزار یا میان افزار

اولین سطح نرم‌افزاری که دستورالعمل‌های پایه را برای سخت‌افزار فراهم می‌کند، سفت افزار یا Firmware است. سفت افزارها به‌طور پیش‌فرض در سخت‌افزار گنجانده می‌شوند تا امکان برقراری ارتباط بین قطعات فیزیکی رایانه را با سایر نرم‌افزارها فراهم کنند. به‌عنوان مثال، بایاس یا بایوس (BIOS) کامپیوتر یک نوع سفت افزار است که روشن‌شدن رایانه را برای هماهنگی قطعات و نصب نرم‌افزارهای سطح بعدی ممکن می‌کند.

سطح دوم: درایورها

دومین سطح، درایورها هستند که برقراری ارتباط بین قطعات سخت‌افزاری و سیستم عامل را ممکن می‌کنند. با نصب درایورها سیستم عامل می‌تواند قطعات سخت‌افزاری را تشخیص داده و از آن‌ها برای انجام وظایف مختلف بهره بگیرد.

سطح سوم: سیستم عامل

سیستم عامل سومین سطح نرم‌افزار بوده که درمقایسه‌با سایر سطوح بسیار گسترده‌تر است. سیستم عامل نرم‌افزاری است که رابط کاربری اصلی را برای کاربر جهت استفاده از کامپیوتر خود فراهم می‌کند. این نرم‌افزار جامع با شناسایی قطعات مختلف سخت‌افزاری، منابع آن‌ها را بین نرم‌افزارهای دیگر توزیع و عملکرد نرم‌افزارهای مختلف را کنترل می‌کند. ویندوز، لینوکس و مک‌ او اس از جمله رایج‌ترین سیستم عامل‌های کامپیوتری هستند. در گوشی‌های هوشمند نیز اندروید و iOS شهرت زیادی دارند.

 

 

سطح چهارم: برنامه‌های کاربردی

چهارمین سطح نرم افزار همان برنامه‌هایی هستند که ما به‌طور روزمره آن‌ها را روی دستگاه نصب و استفاده می‌کنیم. مروگرهای اینترنتی مثل کروم و فایرفاکس، برنامه‌های ویرایش متن مثل ورد مایکروسافت، نرم‌افزارهای ویرایش تصویر مثل فتوشاپ و بازی‌های کامپیوتری جزو این نرم‌افزارها هستند.

تا اینجا با آشنایی کلی با نرم‌افزار و سخت‌افزار و کاربرد هر یکی از آن‌ها باید توانسته باشید تفاوت سخت‌افزار و نرم‌افزار را درک کنید. بااین‌حال، در بخش بعدی، به‌طور مختصر تفاوت سخت‌ افزار کامپیوتر با نرم‌ افزار را توضیح می‌دهیم.

تفاوت سخت‌افزار و نرم‌افزار

سخت‌افزار و نرم‌افزار دو جز اصلی سیستم‌های کامپیوتری هستند که هر کدام نقش ویژه‌ای در عملکرد کامپیوتر ایفا کرده، ولی تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. سخت‌افزار به قطعات فیزیکی و قابل لمس کامپیوتر اطلاق می‌شود. این قطعات شامل کیس کامپیوتر، صفحه‌کلید، مانیتور، مادربرد، پردازنده، حافظه رم و هارد دیسک می‌شود.

 

 

در مقابل، فرق نرم‌ افزار کامپیوتر آن است که نرم‌افزار مجموعه‌ای از دستورها و داده‌هاست که توسط کامپیوتر اجرا می‌شوند. نرم‌افزارها شامل برنامه‌ها، سیستم‌عامل‌ها، درایورها، سفت افزارها و هرگونه کدی هستند که به سخت‌افزار می‌گویند چگونه کار کند. نرم‌افزارها به شکل فایل‌ها و داده‌ها ذخیره می‌شوند و قابل لمس نیستند.

سخت افزار و نرم افزار؛ دو یار همیشگی

درست است که نرم‌افزار و سخت‌افزار با یکدیگر تفاوت‌های اساسی دارند، اما هر دو به هم وابسته‌اند. سخت افزار بدون دستورالعمل‌ها نمی‌تواند کاری بکند و نرم‌افزار بدون وجود سخت افزار نمی‌تواند جایی ذخیره شود یا دستوری بدهد. سخت ‌افزار بدون نرم‌افزار نمی‌تواند به‌تنهایی کاری انجام دهد، زیرا به دستورات نرم‌افزاری نیاز دارد تا بداند چه عملیاتی باید انجام دهد. در طرف مقابل، نرم‌افزار دستورات و فرایندهایی را فراهم می‌کند که به سخت‌افزار می‌گویند چه کاری باید انجام شود.

برای روشن‌ترشدن تفاوت و همبستگی نرم افزار و سخت افزار می‌توان مثال آشپز و دستور آشپزی را در نظر گرفت. درست است که آشپز مسئول پخت غذا است، ولی اگر دستور آشپزی وجود نداشته باشد که به او بگوید چه مقدار از هر ماده‌ای را چگونه ترکیب کند، چه زمانی اجاق را روشن کند، موارد را چه مدت حرارت دهد و از چه چاشنی‌های بهره ببرد، غذایی هم در کار نخواهد بود.

از سوی دیگر، یک کتاب آشپزی بدون وجود یک آشپز کاملاً بی‌استفاده است، چراکه زمینه اجرای دستورها وجود ندارد. به‌همین شکل، سخت افزار و نرم افزار نیز برای اجرای موفق عملیات‌ها و وظایف‌شان با یکدیگر همکاری کرده و به هم وابسته‌اند.

 

 

وابستگی سخت و افزار و نرم‌ افزار را می‌توان در پیشرفت هماهنگ آن‌ها نیز مشاهده کرد. امروزه، نرم‌افزارها و بازی‌های کامپیوتری در مقایسه‌ با سال‌های گذشته بسیار پیشرفته‌تر و وسیع‌تر شده‌اند. اجرای نرم‌افزارها و بازی‌های قدرتمند و حجیم امروزی نیازمند سخت‌افزارهای پیشرفته و پرقدرت است. به‌همین‌جهت، سخت افزار نیز پا‌به‌پای نرم‌افزارها پیشرفت کرده و هر روز قطعات جدیدی با قابلیت‌های بهتر روانه بازار می‌شوند.

جمع‌بندی

در دنیای پیشرفته امروزی که کامیپپوترها و دستگاه‌های هوشمند همه‌جا گسترده شده‌اند، بعید است کسی تابه‌حال نام سخت افزار و نرم افزار را نشنیده باشد. در این مقاله، به بررسی تفاوت سخت‌افزار و نرم‌افزار پرداخته و مثال‌هایی از سخت‌افزار و نرم‌افزار را به شما ارائه کردیم.

سخت‌افزار و نرم‌افزار دو جزء اساسی در سیستم‌های کامپیوتری هستند که هرکدام نقش حیاتی در عملکرد کلی دستگاه‌ها ایفا می‌کنند. سخت‌افزار شامل تمامی قطعات فیزیکی و قابل لمس کامپیوتر مانند کیس، پردازنده، حافظه رم، مادربرد و هارد دیسک است که وظیفه فراهم‌کردن بستر فیزیکی برای عملیات‌های کامپیوتری را برعهده دارند. این قطعات به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم می‌شوند؛ داخلی‌ها مانند CPU و RAM وظایف پردازشی و ذخیره‌سازی داده‌ها را انجام می‌دهند و خارجی‌ها مانند مانیتور و کیبورد امکان تعامل کاربران با سیستم را فراهم می‌کنند.

در مقابل، نرم‌افزار به مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و کدها اطلاق می‌شود که به سخت‌افزار می‌گویند چگونه عمل کند. نرم‌افزارها شامل سطوح مختلفی هستند، از سفت‌افزار که دستورالعمل‌های پایه را به سخت‌افزار می‌دهد، تا درایورها که ارتباط بین سخت‌افزار و سیستم‌ عامل را برقرار می‌کنند، و در نهایت سیستم‌عامل‌ها و برنامه‌های کاربردی که کاربران برای انجام وظایف روزمره از آن‌ها استفاده می‌کنند. سیستم ‌عامل به‌عنوان نرم‌افزار پایه‌ای، مدیریت منابع سخت‌افزاری و اجرای برنامه‌ها را بر عهده دارد.

بنابراین، تفاوت سخت‌ افزار کامپیوتر با نرم‌ افزار آن است که سخت افزارها قطعات فیزیکی هستند، ولی نرم‌افزار شامل دستورالعمل‌ها و کدهایی است که به سخت افزار می‌گویند چه کاری انجام دهد.

علی‌رغم، فرق نرم‌ افزار کامپیوتر با سخت‌افزارها، این دو به‌شدت به یکدیگر وابسته‌اند و بدون وجود یکی، دیگری نمی‌تواند عملکردی داشته باشد. سخت‌افزار بدون دستورات نرم‌افزاری بی‌استفاده است و نرم‌افزار بدون سخت‌افزار جایی برای اجرا ندارد. این وابستگی شبیه به رابطه آشپز و کتاب آشپزی است؛ آشپز بدون دستور آشپزی نمی‌تواند غذای خوبی بپزد و دستور آشپزی بدون وجود آشپز بی‌استفاده است. به همین ترتیب، پیشرفت‌های نرم‌افزاری نیازمند ارتقاء سخت‌افزارها هستند و برعکس. این هماهنگی و همبستگی باعث می‌شود که سیستم‌های کامپیوتری بتوانند وظایف پیچیده و متنوعی را با کارایی بالا انجام دهند.

پرسش‌های متداول

تفاوت اصلی بین سخت‌افزار و نرم‌افزار چیست؟

تفاوت اصلی بین سخت‌افزار و نرم‌افزار در ماهیت و عملکرد آن‌ها است. سخت‌افزار شامل قطعات فیزیکی و قابل لمس کامپیوتر مانند پردازنده، حافظه و دستگاه‌های ورودی و خروجی است که وظیفه اجرای عملیات فیزیکی را بر عهده دارند. در مقابل، نرم‌افزار مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و داده‌ها است که به شکل برنامه‌ها و سیستم‌عامل‌ها به سخت‌افزار می‌گوید چگونه عمل کند. به‌عبارت دیگر، سخت‌افزار بستر فیزیکی سیستم است، در حالی که نرم‌افزار با ارائه دستورها و داده‌ها، نحوه عملکرد سخت‌افزار را تعیین می‌کند.

آیا می‌ توان از کامپیوتر بدون نرم‌افزار استفاده کرد؟

خیر، نمی‌توان از کامپیوتر بدون نرم‌افزار استفاده کرد. نرم‌افزارها، از جمله سیستم‌عامل‌ها و برنامه‌ها برای کار با رایانه ضروری هستند زیرا به سخت‌افزار دستور می‌دهند که چه کاری انجام دهد. بدون نرم‌افزار، سخت‌افزار کامپیوتر قادر به انجام هیچ عملیات مفیدی نیست.

نقش سیستم‌عامل در عملکرد نرم‌افزار و سخت‌افزار چیست؟

سیستم‌ عامل نقش حیاتی در عملکرد نرم‌افزار و سخت‌افزار ایفا می‌کند. این نرم‌افزار پایه‌ای مدیریت منابع سخت‌افزاری مانند پردازنده، حافظه و دستگاه‌های ورودی و خروجی را بر عهده داشته و واسطه‌ای بین کاربر، نرم‌افزارهای کاربردی و سخت‌افزار ایجاد می‌کند. سیستم ‌عامل به نرم‌افزارها اجازه می‌دهد تا بدون نیاز به دانستن جزئیات سخت‌افزار دستورات خود را اجرا کنند. همچنین، وظایفی مانند مدیریت فایل‌ها، اجرای برنامه‌ها و تأمین امنیت سیستم را نیز انجام می‌دهد. در واقع، سیستم ‌عامل باعث می‌شود که سخت‌افزار و نرم‌افزار به‌صورت هماهنگ و کارآمد با هم کار کنند.

وظایف اصلی سخت افزار و نرم افزار در کامپیوتر چیست؟

سخت افزار وظایف پایه‌ای مانند پردازش اطلاعات، ذخیره سازی داده‌‌‌ها و نمایش تصاویر را بر عهده دارد. نرم افزار به شما امکان می دهد تا با کامپیوتر تعامل داشته باشید، برنامه ها را اجرا کنید و کارهای مختلفی را انجام دهید.

سخت افزار و نرم افزار چگونه با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند؟

نرم افزار از طریق دستورالعمل هایی که به سخت افزار می دهد با آن ارتباط برقرار می کند. این دستورالعمل ها به زبان ماشین هستند که توسط CPU قابل درک و اجرا است. سخت افزار نیز نتایج را به نرم افزار برمی گرداند تا در برنامه ها و رابط کاربری نمایش داده شود.

چه مثال هایی از سخت افزار و نرم افزار کامپیوتر وجود دارد؟

نمونه های سخت افزار عبارت اند از: CPU، رم، مادربرد، هارد دیسک، کارت گرافیک، مانیتور، کیبورد، ماوس و نمونه های نرم افزار نیز عبارت اند از:سیستم عامل (مانند ویندوز، مک او اس، لینوکس)، برنامه های کاربردی (مانند مایکروسافت آفیس، مرورگر وب، بازی های ویدئویی)، درایورها، برنامه های امنیتی.

 

منبع: شهر سخت افزار