ستاد ارتباطات دولت بریتانیا (GCHQ) تصاویر دیده‌نشده‌ای را از کامپیوتر رمزشکنی منتشر کرده است که نقش مهمی در جنگ جهانی دوم داشت. آن‌ها به مناسبت هشتادمین سالگرد ورود ماشین به مرکز رمزگشایی بلچلی پارک، این تصاویر را منتشر کرده‌اند.

کامپیوتر کلوسوس اولین کامپیوتر قابل برنامه‌ریزی، الکترونیک و دیجیتال جهان بود. دولت بریتانیا این کامپیوتر را در جنگ جهانی دوم با هدف رمزگشایی از پیام‌های مبادله‌شده بین آدولف هیتلر و مقامات نظامی آلمانی ساخت. وظیفه‌ی کلوسوس رمزگشایی از پیام‌های رادیویی آلمان بود که با استفاده از سیستم لورنز رمزگذاری شده بود.

یکی از مهم‌ترین دستاورهای چشمگیر کلوسوس این بود که نشان داد هیتلر به این نتیجه رسیده است که متفقین حمله روز دی (D-Day) خود به سرزمین اصلی اروپا را نه از نرماندی، بلکه از پا-دو-کاله (شهرستان شمالی فرانسه) آغاز می‌کنند. این عمل فریبکارانه به موفقیت عملیات نرماندی برای متفقین کمک کرد و البته هزینه بسیاری داشت.

اندرو هربرت، رئیس هیئت امنای موزه ملی کامپیوتر، در‌این‌باره گفت: «شاید کلوسوس مهم‌ترین دستگاه رمزشکن در زمان جنگ بوده باشد، زیرا به متفقین کمک کرد پیام‌های استراتژیک را که بین مقرهای اصلی آلمان در سراسر اروپا ارسال می‌شد، بخوانند.»

دستگاه کلوسوس علاوه بر نقش مهمی که در جنگ جهانی دوم داشت، راه را برای ساخت کامپیوترهای دیجیتال الکترونیکی مدرن هموار کرد. کارشناسانی که روی این کامپیوتر کار می‌کردند، در سال ۱۹۴۸ «منچستر بیبی» را ساختند که اولین کامپیوتر الکترونیکی در جهان با قابلیت ذخیره‌ی برنامه بود.

کلوسوس توسط تیمی از مهندسان به سرپرستی تامی فلاورز، مهندس اداره پست عمومی بریتانیا ساخته شد. نتایج تلاش‌های آلن تورینگ به الهام‌بخشی در طراحی قسمت‌هایی از آن کمک کرد، اگرچه او به‌طور مستقیم در پروژه کلوسوس همکاری نداشت.

کلوسوس در بلچلی پارک، خانه روستایی آرامی در میلتون کینز مستقر بود که در طول جنگ جهانی دوم به نیروگاه تلاش‌های متفقین برای رمزشکنی تبدیل شد.

با وجود اهمیت تاریخی عظیم کلوسوس، برای چندین دهه به‌عنوان اسرار دولتی بسیار محرمانه باقی ماند. وجود آن در سال ۱۹۷۵ آشکار شد و درنهایت در اوایل دهه ۲۰۰۰ اطلاعات قابل توجهی درمورد پروژه در اختیار عموم قرار گرفت.

بیل مارشال، از مهندسین سابق GCHQ توضیح داد: «در طول دهه ۱۹۶۰ به‌عنوان مهندس روی کلوسوس کار می‌کردم. من قرارداد حفظ اسرار رسمی را امضا کرده بودم و چیزی درمورد GCHQ نمی‌دانستم، اما به من کار جالبی پیشنهاد شد که فکر می‌کردم با تلگراف برای اداره دولتی سروکار دارد. درمورد دستگاهی که روی آن کار می‌کردم، اطلاعات زیادی به من داده نمی‌شد و قرار نبود بدانم دستگاه واقعا چه کاری انجام می‌دهد. وظیفه من آن بود که فقط با استفاده از چند نمودار مدار و بدون دفترچه راهنمای دقیق، در صورت نیاز آن را تعمیر کنم. بعدها متوجه شدم چندین سیستم و اطلاعات طراحی دقیق آن ظاهراً در پایان جنگ جهانی دوم از بین رفته‌اند.»

متأسفانه دستگاه اصلی دیگر وجود ندارد. پس از پایان جنگ، بدگمانی‌های همراه جنگ سرد به سرعت فراگیر شد. هشت دستگاه از ده دستگاه کلوسوس در بلچلی پارک فورا از هم باز شدند تا اطمینان حاصل شود که فناوری آن به دست شوروی نمی‌افتد. دو دستگاه باقی‌مانده که توسط سازمان اطلاعات بریتانیا نگهداری می‌شدند، بعداً در دهه ۱۹۶۰ نابود شدند؛ اگرچه بازسازی کاملی از یک کامپیوتر کلوسوس وجود دارد که در موزه ملی کامپیوتر در بلچلی پارک‌ نگهداری می‌شود.

منبع: زومیت